۱۳۸۹ شهریور ۷, یکشنبه

آشوب زمستانی



  • نمی دانم آن کوچه های ناهموار ِ پر شیب ِ یخ زده را که همه سُر می خوردند چگونه گذراندیم. چه تنها چه باهم. خودت هم می دانستی عشق جادو ندارد شاید نفرین* داشته باشد.
  • شما با هم نسبتی دارید؟ آری مستقیم و معکوس. آن روزها از این سئوالها تن و بدن کسی زیاد نمی لرزید، چه برسد به ما که به قول تو از بی پروایی هم رد شده بودیم.
  • اگر روزی سرد شدم چه؟ هر روز پرسیدی و هر روز دمایت از نقطه ی کانونی خورشید رسید و رسید تا به نقطه ی مرزی قطب جنوب. البته که تو غرب بودی و من شمال. اصلا این جهات برای چیست؟
  • به تنها قولی که عمل کردی همین نتوانستن هایت بود. چه به موقع چه خوش قول.
_______________________________________
* نفرین هم داشت. اینجا در این هورمونها اسم یکی شان اپی نفرین است.


۱۳۸۹ شهریور ۴, پنجشنبه

تساهل از نوع دوم


«کاملاً فرق می کند اگر به کسی بگوییم : «این عقایدی که تبلیغ می کنی وحشتناک، نادرست و زیانبار است، ولی سرت را از تن جدا نمی کنم و کار را به دست حق تعالی می سپارم»، تا این که بگوییم : «هر چه دلت می خواهد درباره ی مذهب بگو، چون موضوع ابداً اهمیتی ندارد.»
درس گفتارهایی کوچک در باب مقولاتی بزرگ / لشک کولاکوفسکی / ترجمه ی روشن وزیری / نشر نگاه معاصر / صفحه 45 / 256 صفحه / 5000 تومان

این کتاب بسیار جالب و خواندنی مجموعه ی مقالاتی از فیلسوف و متفکر لهستانی لشک کولاکوفسکی ست که به تازگی با وی آشنا شده ام. از کولاکوفسکی کتابهای دیگری هم در بازار موجود است که اینجا می توانید مشاهده کنید.

۱۳۸۹ شهریور ۳, چهارشنبه

نقش هنرمند


حرکتی که علیرضا افتخاری در مواجهه با رییس دولت انتصابی موسوم به قوه ی مجریه انجام داد باعث بروز واکنش هایی از سمت برخی اقشار مردم شد. فشارهای وارده به حدی بود که افتخاری در مصاحبه ای اعلام داشت ایران را برای همیشه به مقصد فرانسه ترک می کند.
افتخاری صدای گرمی دارد که در تاریخ موسیقی سنتی و پاپ ایران کمتر شنیده شده. مزیت عمده ی او همین صداست؛ اما در عوض پرکاری اش ویژگی منفی ای است که باعث شده هرگز نتواند خود را به سطح مقبولیت و مشروعیت خوانندگانی چون اساتید بزرگوار شجریان و ناظری برساند. او چندین تصنیف دلنشین و ماندگار خوانده که در اذهان ایرانی ها باقی خواهد ماند، اما کارهایش به طور کلی در سطحی پایین تر حتی از سالار عقیلی و علیرضا قربانی قرار دارد.

گذشته از ارزش گذاری و قضاوت درباره ی حرکت او و نیز متن مصاحبه اش اینجا سئوالی مطرح می شود که آیا می توان ارزش هنری آثار یک هنرمند را جدای از شخصیت او دانست یا خیر؟ افتخاری اولین هنرمندی نبود که با مسائلی اینچنین مواجه می شود. به طور مثال رومن پولانسکی و لویی فردینان سلین را به نوعی می توان ذکر کرد و نیز دیگرانی مانند آنها.

اما نوع برخورد برخی از دولتیان هم در روبرو شدن با چنین مسائلی هم جالب است. صدای استاد شجریان را پس از مصاحبه هایش در نقد حکومت فعلی مهوع خواندند و ادعا کردند که یک چوب خشک صدایش از وی بهتر است. حال اینکه بر نگارنده معلوم نیست که صدای چوب خشک چه صدایی ست که همانهایی که تا قبل از این وقایع «ربنا» ی استاد را باعث ایجاد معنویت در سر سفره ی افطار می دانستند همچو ترهاتی از ذهن و زبانشان می بارد؟

شاید این سئوال و این نکته هم مطرح باشد که آیا جهت گیری سیاسی و نه اجتماعی، در شان یک هنرمند است یا خیر؟ در حسن نیت استاد شجریان و تلاش همیشگی اش برای کاهش آلام دردمندان چه هنگام زلزله ی بم و چه هنگام وقایع یکسال و چند ماه اخیر شکی روا نیست؛ اما اصرار بر انتشار برخی مواضع سیاسی شاید همیشه هم آن قدر مفید به فایده نباشد. چه که هنرمندانی در داخل همین مرز و بوم مشغول فعالیت و البته تلاش برای رسیدن به اهداف جنبش سبز هستند.

۱۳۸۹ شهریور ۱, دوشنبه

تاملاتی در باب برهان نظم


* این امکان را می توان در نظر داشت که سرچشمه ی نظم ممکن است در درون خود طبیعت باشد و لزومی به لحاظ ناظمی بیرون از طبیعت نیست. تئوری داروین در باب تکامل این دیدگاه را تقویت می کند.
* میتوان اینگونه در نظر داشت که طبیعت از ابتدا منظم نبوده و موجوداتی در طبیعت ماندگار شده اند که به سازگاری منظم با طبیعت رسیده اند نه اینکه از ابتدا منظم بوده اند. چه بسیار گونه هایی که در این مسیر منقرض شده اند.
* اگر ناظمی فوق طبیعی هم موجود باشد لزوما براساس برهان نظم نمی تواند یکی باشد. تعدد ناظمان در برهان نظم رد نمی شود.
* برهان نظم قادر به اثبات هیچکدام از صفات الوهی نیست.

* وجود یک جهان کرانمند و محسوس نمی تواند ناظم و آفریننده ی نامحدود و نامحسوس را اثبات کند. مثلا اگر در کفه ی ترازویی ده گرم وزنه باشد و آن کفه به سمت بالا برود فقط می توان اثبات کرد که وزن کفه ی دیگر از ده گرم بیشتر است و نمی توان گفت مثلا صد گرم یا بی نهایت وزن دارد.
* اصولا نمی توان تضمینی به دست داد که نظم حاصل تدبیر و طرحی ست. شاید همین نظم موجود حاصل شانس و تصادف باشد.
* خود مفهوم نظم مفهوم روشنی نیست.
*مرز بین بی نظمی و نظم را نمی توان به راحتی تشخیص داد.

۱۳۸۹ مرداد ۲۹, جمعه

جملاتی از هایک



«کل گرایی collectivism یکی از ویژگی های جامعه شناسی ست. مفاهیم کلی ای نظیر جامعه، اقتصاد، سرمایه داری، امپریالیسم و مانند آن را موجودات و موضوعاتی کاملا مشخص و قابل شناخت تلقی می کند. جستجوی قوانین توسعه جوامع و فلسفه ی تاریخ و مانند آن نتیجه ی توهمات متفکرین کل گراست.»
«مجبور کردن افراد تنها زمانی پذیرفتنی ست که در خدمت خیر عمومی باشد؛ اما مساله اینجاست که تعریف دقیق خیر عمومی بسیار مشکل است و هر کس ممکن است آن را به نحوی تفسیر کند.»
فریدریش فون هایک

۱۳۸۹ مرداد ۲۵, دوشنبه

از سنت و مدرنیسم


* در پیچ و خم های کوهستانهای پاکستان، جایی که لشکریان اسکندر مقدونی راه خود را در آن گم کردند یعنی یکی از دورافتاده ترین نقاط دنیا، ساکنان نیمه متمدن آن بوسیله ی ژنراتور برق خود را تامین می کنند تا یکی ازمحبوب ترین و پر مصرف ترین محصولات غرب را استفاده کنند. فیلم های پور.نو.
* سالانه هزاران هزار نفر از اروپا و آمریکا به دهانه ی رود گنگ می روند تا عرفان پست مدرنیستی هزاره ی سوم را تجربه کنند. شاید بودیسم و برهماییسم آیین جدید این هزاره باشد.
* حکایتی ست قدیمی بدین مضمون که شیخ و فاسقی بهم رسیدند و بحثشان گرفتند. شبانه روزی بحث کردند و سر آخر شیخ ره میخانه گرفت و فاسق به منبر رفت.

۱۳۸۹ مرداد ۲۲, جمعه

تاملات کافکایی - مازنی - تخلیه ای


* اگر نیچه اهل بابلسر بود به جای Ubermensch (اَبَرانسان) می گفت «گَت ِ مَردی».
* روی درب خانه یکی از دوستان حدود پنجاه عدد برچسب تخلیه ی چاه چسبانده بودند. گفتم گویا شما بیشتر از اهالی محله ...
* شاید جهانی که در خواب می بینیم و تجربه می کنیم مهمتر از جهان بیداری باشد. شاید این خواب ما حقیقی ترو اصیل تر از بیداری مان باشد. هر چه باشد در خواب به کسی ضرر و زیانی نمی زنیم.
* حدس بزنید پیروان کدام یک بردبارترند؟ ادیان تک خدایی یا ادیان چند خدایی؟

۱۳۸۹ مرداد ۱۷, یکشنبه

تاملاتی در باب علم و علم گرایی


در میان اهالی علم امروزه تقریبا دو رویکرد وجود دارد. هر دوی این رویکردها به «مجهولات» در علم توجه می کنند. در یک رویکرد امر مجهول برای دانشمند یا محقق، موضوعی برای پژوهش است و در رویکرد دیگر وجود این امر نشانه ای برای پیروزی در اثبات نظریه های مطلوبش.
نظریه هایی هستند که هیچگونه شاهد علمی و آزمونی و تاریخی برای اثبات خود ندارند و متکی بر موضوعات ماورایی هستند. در تقابل با این نظریات، تئوری هایی هم هستند که تنها برپایه ی مدارک و شواهد و مستندات شکل گرفته اند و پایه ی ایجاد و بسط آنها وجود همان مجهولاتی ست که در سمت دیگر نشانه ای برای وجود امور ماورایی ست.
اذعان به نادانی، ویژگی ذاتی فعالیت علمی ست. این نادانسته ها و مجهولات است که دانشمندان را به پیش می راند. اما برخی ها خود «راز» را می پرستند و کشف و برملا شدنش را نمی پسندند. اینگونه دانشمندان به دنبال شکاف هایی (البته موقتی) بوده که در بین تئوری ها و نظریه ها و کشفیات وجود داشته و به دنبال آن بوده که این گسست ها و شکاف ها را با آن رازها پر کنند. غافل از آن که مسیر تاریخ نشان داده که بیشتر این شکاف ها بزودی پر خواهد شد؛ مثل جاذبه و کرویت زمین، وجود میکروب ها و ویروس ها و... که با کشف و اثبات آنها بسیاری از مسائل پیرامونی بوجود امده بر اثر «مجهول» ماندن آن امور، کمرنگ و ناپدید شد.
مثال ملموس این قضیه اشکالی ست که برخی دانشمندان ِCreationist به دانشمندان ِ Evolutionist می گیرند که برخی حلقه های زنجیره های فسیلی یافت نشده اند. این اشکال از آن رو غیر علمی ست که اگر بر حسب اتفاق آن فسیل یافت شد این اشکال عملا بی معنا خواهد شد. و از طرف دیگر مانند آن است که در یک دادگاه جنایی بخواهیم برای اثبات جرم قاتل، تمام صحنه ی قتل را بدون حذف حتی یک فریم سینمایی ازشهود طلب کنیم. جالب تر اینجاست که آن دانشمندان به جای کشف حقیقت تئوری مورد نظر خود را پیشنهاد می کنند بدون ذکر یک سند یا شاهد علمی.


۱۳۸۹ مرداد ۱۵, جمعه

تاریخ ایران مدرن


«تاریخ ایران مدرن» نام جدید کتاب «یرواند آبراهامیان» مورخ ارجمند و فرهیخته است که به تازگی منتشر شده. نویسنده در کتاب قبلی خود «ایران مابین دو انقلاب» که درباره ی وقایع تاریخی سده ی اخیر نوشته شده، به مرور تاریخ ایران در حدفاصل مابین انقلاب مشروطه تا انقلاب سال 57 شمسی می پردازد. در این کتاب البته با رویکردی نو مردم، اقتصاد، تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی را در دوران شروع مدرنیزاسیون کشورمان تا دوره ی اخیر بررسی می کند.
کتاب با ترجمه ی روان و نیز مطالب خواندنی و تحلیلی در اختیار علاقمندان قرار داده شده. از ویژگی های دیگر این کتاب می توان وجود منابع آماری و جداول و نیز عکس هایی جالب از تمبرهای پستی دورانهای مختلف است که گویای مطالب نهفته ی زیادی ست.

تاریخ ایران مدرن / نوشته ی یرواند آبراهامیان / ترجمه ی ابراهیم فتاحی / نشر نی 1389 / 352 ص / 6000 تومان

۱۳۸۹ مرداد ۱۰, یکشنبه

تاملات کافکایی - تاریخی



* صلاح مملکت خویش خسروان دانند و خسروان هنوز از مادر زاده نشده.
* همزمان که پوست تخمه را به کف خیابان تف می کرد برایم از تمدن هفت هزار ساله می گفت.
* پادشاه نام ِ زرنگترین و با کلاس ترین دزدهای تاریخ است.
* راستی آدم پیامبر بود؟ برای چه کسی پیام آورده بود؟